مسجد جامع اصفهان

دسته بندي : علوم انسانی » جغرافیا
مسجد جامع اصفهان
جزئیات و دریافت

مسجد جامع اصفهان






مسجد جامع اصفهان
مسجد جامع اصفهان خرقه‌اي است هزارگون به ارث رسيده از گذشتگان كه در طول 12 قرن هر وارثي نقشي بر اندام آن انداخته، از معماري ساده قرن دوم ه.ق تا آجركاري‌هاي سلجوقي و نقوش كاشي‌كاري صفوي به قول دكتر «حسين يقيني» پژوهشگر تاريخ و معماري آلبومي از هنر معماري ايراني.
انعقاد نطفه اصفهان بزرگ را بايد همزمان با بنياد مسجد جامع اصفهان در محل فعلي آن در سال 156 ه.ق دانست. بناي اوليه مسجد را طايفه بني تميم روي تپه يهوديه بنا كردند و بعدها ثروتمندان زمين‌هاي اطراف منتهي‌اليه شمال غربي مسجد را به آن اضافه كرده و كم كم بناي فعلي مسجد جامع امروزين را شكل دادند.
گرچه اعتقادي ميان مردم اصفهان رواج دارد كه معتقدند مسجد جامع اصفهان در محلي بنا شده كه پيش از اسلام آتشكده بوده است اما اين نظريه همچنان در هاله‌اي از ابهام باقي مانده در حالي كه علت اين ادعا را وجود يك «پي» دوره ساساني در زمين محل گنبد خواجه نظام الملك مي‌دانند اما دكتر «يقيني» با قاطعيت مي‌گويد كه بر اساس شواهد تاريخي اين جا زمين بكري بوده كه از ابتدا براي ساخت مسجد اختصاص داده شده است.
به هر روي مسجد ساده‌اي كه قبيله بني تميم بنا كردند كم كم با گسترش جمعيت اصفهان در قرن سوم هجري و نياز به فضايي وسيع‌تر در زمان خليفه عباسي «المستعصم» در سال 226 ه. وارد دومين مرحله تحول اساسي خود شد، مسجد اوليه تخريب و مسجدي عظيم با وسعتي چند برابر مسجد اوليه جايگزين آن شد كه به شكل مساجد جامع ساير شهرهاي اسلامي همزمان خود بود شبستان اين مسجد و جبهه جنوبي به سمت قبله داراي شش دهانه، شمال چهار دهانه و شرق و غرب دو دهانه داشت و ديواري خشتي مسجد را در برگرفته بود. نماي خارجي مسجد نيز با طاقه‌هايي از كاهگل سرخ رنگ تزئين شده بود.
مرحله سوم تحولات مسجد جامع اصفهان را بايد در قرن چهاردهم ه.ق و اوج جنبش‌هاي ملي و تشيع و به دنبال آن ظهور سلسله آل بويه مشاهده كرد.
انتخاب اصفهان به عنوان يكي از مراكز عمده فرمانروايي اين خاندان مسجد جامع را دور از تحولات نگه نمي‌دارد و در اين مرحله علاوه بر الحاقاتي كه در جهت توسعه مسجد صورت مي‌گيرد يك مرمت كلي نيز در آن انجام مي‌شود كه با كم كردن از فضاي باز صحن مسجد يك دهانه با ستون‌هاي آجري نقش هندسي به شبستان‌هاي سرپوشيده دور آن اضافه مي‌شود ولي اين قدم در طرح اساسي مسجد جامع تغيير عمده‌اي وارد نمي‌سازد..
اما شايد بزرگ‌ترين تحولاتي كه به نوعي به مسجد جامع امروزين منجر شده است را بايد در مرحله چهارم تغييرات يا به نوعي در دوره سلسله سلجوقيان دنبال كرد. مسجد بزرگ‌ترين تغييرات را از نقطه نظر كالبد داخلي و خارجي در قرون پنج و شش ه.ق به خود ديد و بزرگ‌ترين تحول معماري ايران اسلامي در اين دوره تاريخي ايجاد شد، درآمدن از پوسته مسجد ساده شبستاني به شكل مساجد چهار ايواني كه ويژه مساجد ايراني است احتمالا از قرن پنج ه.ق به بعد و با مسجد جامع اصفهان آغاز شد. با ساختن گنبد خواجه نظام‌الملك در جنوب و گنبد تاج‌الملك در شمال مسجد و ايجاد چهار ايوان، مسجد از حالت شبستاني ساده درآمد. از اين پس معماري مساجد چهار ايواني ويژگي‌ بارز معماري مساجد ايران مي‌شود.
اصفهان از اين زمان در فاصله قرون 7 تا 11 ه.ق كه توسط صفويان به پايتختي برگزيده مي‌شود دچار نوسانات شديد اقتصادي، اجتماعي و سياسي مي‌شود و به تبع آن تغييراتي در دوره ايلخانان، آل مظفر، تيموريان و تركمنان آق قويونلو و... در مسجد جامع به وجود مي‌آيد كه اين تغييرات بيشتر در سطوح خارجي به خصوص نماهاي داخلي مسجد، ايوان‌ها و تغييراتي در استخوان‌بندي بخش‌هايي از مسجد است.

تغييرات مسجد جامع از زمان سلجوقيه به بعد
جالب‌ترين آثار مسجد جامع در طي 60 سال حكومت سلجوقيان در فضاي 22 هزار متر مربعي مسجد به وجود مي‌ايد در زمان سلطنت چهار پادشاه سلجوقي، ملكشاه، بركيارق، محمدبن ملكشاه و محمودبن محمد بن ملكشاه.
از آثار اين دوره مي‌توان به ايجاد گنبد خواجه نظام الملك در جنوب مسجد توسط خود او و كتبيه‌ كوفي آن به نام پادشاه وقت اشاره كرد، همچنين گنبد شمالي (تاج الملك) كه نزد مردم به گنبد خاكي شهرت دارد و به دستور تركان خاتون ملكه سلجوقي بنا شد، اين گنبد از نظر معماري و هنري زيباترين اثر معماري جهان نام گرفته است.
در همين جا ذكر اين نكته جالب است كه مسجد جامع اصفهان تنها مسجدي است كه دو گنبدخانه دارد و نمونه آن را ما در هيچ مسجدي سراغ نداريم.
بخش ديگر مسجد جامع كه در دوره سلجوقي ساخته شده چهلستون (ستون‌هاي آجري) و شبستان‌هاي شمال و جنوب مسجد با طاقنماهاي آجري متنوع است كه در حال حاضر جلب توجه مي‌كند. در دو ضلع شرقي و غربي مسجد نيز آثاري وجود داشته شامل صومعه و كتابخانه‌ كه در آتش‌سوزي سال 514 يا 515 ه.ق از بين رفته است. در زمان سلطان محمود سلجوقي اسماعيليان به مسجد حمله مي‌كنند و كتابخانه نفيس آن را آتش مي‌زنند گفته مي‌شود فهرست كتاب‌هاي كتابخانه در سه جلد قطور تنظيم شده بوده است. كتيبه‌اي در شمال شرق مسجد و اطراف قديمي‌ترين سردر از اين حريق حكايت مي‌كند.
ضلع جنوبي مسجد
گنبد خواجه نظام‌الملك از جمله مهم‌ترين و شاخص‌ترين‌ بناي ضلع جنوبي مسجد و از زيباترين آثار دوره سلجوقي با تزيينات گچي و آجري است كه از سال 465 تا 485 (اوايل قرن ششم) اساس سا
دسته بندی: علوم انسانی » جغرافیا

تعداد مشاهده: 7065 مشاهده

فرمت فایل دانلودی:.doc

فرمت فایل اصلی: word - قابل ویرایش - دارای منبع

تعداد صفحات: 18

حجم فایل:1,464 کیلوبایت

 قیمت: 1,800 تومان
پس از پرداخت، لینک دانلود فایل برای شما نشان داده می شود.   پرداخت و دریافت فایل پشتیبانی 24 ساعته : 09909994252
برچسب ها: مسجد جامع اصفهان